بسم الله الرحمن الرحیم
ایجاد انگیزه[1]
در لحظات نفس‌گیر و سنگین جنگ بدر، زنی شاعره به نام «عصما»، در اشعارش مسلمانان را بر ضد اسلام و پیامبر (ص) تحریک می‌نمود و در ابیاتش به مسلمانان قوم خود معترض شد که چرا به کسی گرویده‌اید که نه از قوم «بنی مراد» است و نه از قوم «بنی مذحج» (درست مانند کسانی که با سوءاستفاده از حس ناسیونالیستی به ایرانی‌ها می‌گویند چرا به پیامبر عرب گرویده‌اید). اشعار این زن در همان لحظات اوج جنگ به دست پیامبر اکرم (ص) رسید. واکنش آن حضرت به شیطنت این زن بسیار درس‌آموز و جالب است.
آن حضرت نفرمود: این زنی حیله‌گر است که چند بیت شعر گفته، و این چیز مهمی نیست و نفرمود: ما اکنون در این جنگ بسیار حساس هستیم و شرایط برای مقابله با او نیست و بعدا سر فُرصت با او برخورد می‌کنیم؛ بلکه آن حضرت با اشراف به نقش همین اشعار در تشدید جنگ علیه اسلام و مسلمین و ضایعات جانی و مالی آن، از مسلمین خواست تا کسی مردم را از شر این زن ایمن سازد. و همین‌طور هم شد و حکم اعدام او توسط عمیربن عدی اجرا شد. اجرای همین حکم سبب گردید، افراد بسیاری از قبیله «بنی‌خطمه»، که از ترس او و طرفدارانش اظهار شرک می‌کردند، ایمان خود را آشکار ساختند.[2]
این چنین پیامبر (ص) و مسلمانان از شر فتنه‌گری این زن و افکار پلیدش راحت شدند.
متن و محتوا
یکی از منفورترین کارها در فرهنگ اسلامی، کشتن انسان‌های بی‌گناه است. این مسئله از نگاه اسلام آنقدر زشت و طرد شده است که در قرآن آمده: «أَنَّهُ مَنْ قَتَلَ نَفْساً بِغَیْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسادٍ فِی الْأَرْضِ فَکَأَنَّما قَتَلَ النَّاسَ جَمیعاً[3]؛ هر کسی، انسانى را بدون ارتکاب قتل یا فساد در روى زمین بکشد، چنان است که گویى همه انسان‌ها را کشته است.»
خداوند حکیم در این آیه شریفه، کشتن یک انسان بی‌گناه را مساوی و معادل با کشتن همه انسان‌ها دانسته و مجازات کسانی را که مؤمن بی‌گناهی را به قتل برسانند، عذاب جاودانه در جهنم تعیین کرده و می‌فرماید: «وَ مَنْ یَقْتُلْ مُؤْمِناً مُتَعَمِّداً فَجَزاؤُهُ جَهَنَّمُ خالِداً فیها وَ غَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِ وَ لَعَنَهُ وَ أَعَدَّ لَهُ عَذاباً عَظیماً[4]؛ و هر کسی، فرد با ایمانى را از روى عمد به قتل برساند، مجازاتِ او دوزخ است در حالى که جاودانه در آن مىماند و خداوند بر او غضب مىکند و او را از رحمتش دور مىسازد و عذاب عظیمى براى او آماده ساخته است.»
با توجه به آیات فوق، گناهی همچون «فتنه‌گری و فتنه‌انگیزی» بسیار بزرگتر و عذابش شدیدتر از قتل نفس است. خداوند متعال در آیه‌ای می‌فرماید: «وَ الْفِتْنَةُ أَشَدُّ مِنَ الْقَتْل[5]؛ فتنه از قتل شدیدتر است» و در آیه دیگری چنین فرموده است: «وَ الْفِتْنَةُ أَکْبَرُ مِنَ الْقَتْل[6]؛ فتنه از قتل بزرگتر است.»
ممکن است دلیل شدت و بزرگی فتنه آن باشد که اگر شخصی، بی‌گناه کشته شود، به رغم همه زشتی و شناعت این کار، در نهایت چند روزی زودتر به سرای ابدی خود رفته و به دلیل همین مظلومیتش، ممکن است، برخی گناهان او نیز بخشوده شود؛ اما فتنه‌انگیزی، به دلیل ایجاد ابهام و شک و تردید، از یقین افراد به برخی مسلمات و معتقدات با ابزارهای گوناگون، پیامدهای ناگواری چون از دست رفتن ایمان و سعادت حقیقی عده‌ای از مردم و فاصله گرفتن آنان از جاده حق و حقیقت را در پی خواهد داشت.
در نتیجه نه تنها فتنه‌گران و فتنه‌زدگان خود تا ابد در آتش جهنم می‌سوزند؛ بلکه در صورت تداوم غبار و ابهامات حاصله از فتنه فتنه‌گران، نسل‌های آینده خود را نیز به انحراف خواهند کشید.
خداوند متعال در آیه‌ای دیگر این چنین ضرورت مبارزه با فتنه و فتنه‌گران را بیان کرده است: «وَ اتَّقُوا فِتْنَةً لا تُصیبَنَّ الَّذینَ ظَلَمُوا مِنْکُمْ خَاصَّةً وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدیدُ الْعِقاب[7]؛ از فتنه‌ای که تنها به ستمکاران شما نمی‌رسد، بترسید و بدانید که خداوند سخت کیفر است.»
علامه طباطبایی (ره) ذیل این آیه شریفه چنین تصریح کرده که مخاطب این آیه همه امت اسلامی و جامعه مؤمنان است و بر اساس مضمون آیه ریفه، همه جامعه اسلامی و تمامی مؤمنین موظف هستند با فتنه‌ها به مبارزه بپردازند؛ چراکه آسیب‌ها و آفات فتنه همگان را در بر خواهد گرفت.
در انقلاب اسلامی فتنه‌های مختلفی شکل گرفته که از جمله آنها فتنه سال 1388 بود. با وجود حمایت‌های مختلف کشورهای غربی و دشمنان نظام و منافقین از فتنه‌گران و تجهیز آنان، هر یک از افراد و گروه‌های انقلابی و متعهد به اسلام و نظام نیز به نحوی جهت خاموش کردن شعله‌های این فتنه نقش‌آفرینی کردند و جلوه زیبای این ایفای نقش‌ها در روز 9 دی 1388 اتفاق افتاد.
نقش افراد در شکل‌گیری حماسه 9 دی
تمامی افراد و گروه‌های نقش آفرین در حماسه 9 دی را می‌توان به چند دسته تقسیم کرد:
الف) رهبری نظام
اولین گام رویارویی با فتنه گران، از نماز جمعه 29 خرداد آغاز شد که در آن مقام معظم رهبری (حفظه‌الله) خط را برای مردم و فتنه‌گران روشن نمود و نقش‌ها را مشخص ساختند و با مشخص شدن این نقش‌ها حماسه بزرگ 9 دی ایجاد شد، حماسه ای که باعث خاموشی فتنه فتنه‌گران گشت و تا حدودی نظام را بیمه کرد.
بر اساس آموزه‌های دینی، رهبری یکی از ارکان اصلی جوامع بشری است که نقش تعیین کننده‌ای در مبارزه و قیام علیه فتنه و فتنه انگیزان دارد.
در میان امواج فتنه‌ها که هرکدام به سویی پیش میروند، قدرت تفکر، تدبّر و اراده و عمل رهبری میتواند تلاطم امواج را فرو نشاند و کشتی توفانزده جامعه را به ساحل آرامش رساند.
امیرالمؤمنین علی (ع) درباره شیوه رهبری خود در جهت مبارزه با فتنه‌ها می‌فرماید: «اَلاَ وَ اِنَّ الشَّیْطانَ قَدْ جَمَعَ حِزْبَهُ وَ اسْتَجْلَبَ خَیْلَهُ وَ رَجِلَهُ و اِنَّ مَعِی لَبَصِیَرتِی. ما لَبَّسْتُ عَلَی نَفْسِی، و لا لُبِّسَ عَلَیَّ وَایْمُ اللّه ُفْرِطَنَّ لَهُمْ حَوْضا اَنَا مَاتِحُهُ! لاَ یُصْدِرُونَ عَنْهُ وَ لاَ یَعُودُونَ اِلَیْهِ[8]؛ به هوش باشید که اینک شیطان، هواداران خود را گرد آورده و نیروهای سواره و پیادهاش را فرا خوانده است؛ اما این همه بر من هیچ است؛ زیراکه بینش من همواره با من است. هرگز حقایق را بر خود مشتبه نساختهام، تا عوامل دیگر، زمینهساز اشتباه آفرینی شود. به خدا سوگند! برایشان گودالی پر آب می‌کَنم، که چون در آن افتند، نتوانند بیرون آیند و چون بیرون آیند، هرگز هوس نکنند که بار دیگر در آن افتند.»
آن حضرت در جای دیگری چنین می‌فرماید: «وَ اللّهِ لاَ اَکونُ کَاالضَّبُعِ تَنَامُ عَلَی طُولِ اللَّدْمِ حَتَّی یَصِلَ اِلَیْهَا طَالِبُهَا وَ یَخْتِلَها راصِدُهَا[9] ؛ به خدا سوگند! من نه آن کفتارم که به ضرب آهنگهای پیاپی و طولانی صیاد به خواب رود تا جویندهاش به او برسد و دشمنی که کمین کرده در راهش تا او را بفریبد و او را به چنگ آورد.»
سپس آن حضرت در ادامه میافزاید:
«وَ لَکِنِّی اَضْرِبُ بِالاْمُقْبِل اِلَی الْحَقِّ الْمُدْبِرَ عَنْهُ وَ بِاالسَّامِعِ الْمُطِیعِ الْعَاصِیَ الْمُریبَ اَبَدا حَتّی یَأْتِیَ عَلیَّ یَوْمِی[10]؛ من با نیروهای گرویده به حق، فراریان را سرکوب میکنم و با سربازان آماده به فرمان، دودلان وسوسهگر را در هم میکوبم.»
اگر نیروی عزم و اراده و قدرت اندیشه و کیاست و شجاعت در رهبری جمع شود، جامعه مسیر هدایت را میپیماید و راه‌های پر پیچ و خم فتنه را در مینوردد، همان گونه که رهبر معظم انقلاب (مدظله العالی) در فتنه 1388 همچون علی (ع) با فتنه و فتنه گران برخورد کردند و با کیاست مسیر هدایت را به مردم نشان دادند.
یکی از ویژگی‌های حماسه 9 دی، مشخص شدن جایگاه و نقش ولایت فقیه و رهبری در هدایت جامعه بود. هوشمندی رهبر معظم انقلاب در خنثی‌سازی توطئه‌ها، شکست دشمنان خارجی و پیوندهای داخلی آنان، شفاف‌سازی جبهه حق و باطل، ناامیدی و شکست استکبار و فتنه‌گران داخلی جلوه‌ای از هدایت‌های رهبری به شمار می‌رود. نقش بی‌بدیل رهبر معظم انقلاب در کنترل و مدیریت بحران فتنه 88 و نیز پیوند ناگسستنی ملت ایران با ولایت فقیه و پایبندی آنان به آرمان‌های بلند انقلاب در حماسه 9 دی بسیار موثر بود.
یکی از مسؤلین امنیتی کشور نقل می‌کند: «در حوادث عاشورای سال 88 که در تهران اتفاق افتاد، تعدادی از افراد دستگیر شدند، اما احتمال می‌رفت که در میان این دستگیری‌ها برخی از آدم‌های بی‌گناه نیز وجود داشته باشند. بعد از چند روز که گذشت پرسیدیم، وضعیت دستگیر شده‌گان به چه نحوی است؟ گفتند تفکیک اینها سخت است و نمی‌دانیم چه کسانی بی‌گناه و چه کسانی گناهکار هستند؟ 22 بهمن را هم در پیش داریم و اگر اینها را آزاد کنیم، ممکن است در 22 بهمن همین آشوب‌ها را به راه بیندازند.
با یک نگاه مدیریت بحران به شکل کشورهای غربی، باید اینها را نگه می‌داشتیم تا 22 بهمن بگذرد، اما هنگامی که خبر به مقام معظم رهبری (مدظله العالی) رسید، ایشان به عنوان ولی‌فقیه عادل فرمودند: اگر احتمال می‌دهید حتی یکی از اینها هم بی‌گناه است، هر 100 نفر باید آزاد شوند.»[11]
اگر کسی بخواهد به عنوان کارشناس امنیتی نظر بدهد، قطعا اجازه آزادی این افراد را نمی‌دهد؛ اما مقام معظم رهبری، نگاه دینی بر گرفته از آیه زیر را تببین نمود و فرمود باید همه این افراد آزاد شوند:
«الَّذِینَ آمَنُواْ وَ لَمْ یَلْبِسُواْ إِیمَانَهُم بِظُلْمٍ أُوْلَئِکَ لَهُمُ الأَمْنُ[12]؛ آنها که ایمان آوردند، و ایمان خود را با شرک و ستم نیالودند، ایمنى تنها از آن آنهاست.»
این دستور رهبری اجرا می‌شود و همه دستگیر شده‌گان آزاد می‌شوند و خود آن مسؤل امنیتی می‌گوید تصورش را هم نمی‌کردیم در 22 بهمن هیچ آشوبی نشود و هیچ فتنه‌گری جرئت بروز پیدا نکند. این یعنی باور به نظر ولی‌فقیه عادلی که می‌خواهد جامعه را اداره کند و ادعای حکومت دارد. لذا می‌بینید نظام در عبور از فتنه و نشاندن غبار از روی حقیقت و مسیری که نظام دنبال می‌کند، موفق می‌شود و الحمدلله کارها پیش می‌رود.
بنابراین همانگونه که انقلاب اسلامی در ابتدا به خاطر داشتن رهبری همچون حضرت امام خمینی (ره) شکل گرفت و توانست بر امواج متلاطم فتنه‌های داخلی و خارجی سوار شود و حرکت خود را ادامه دهد، در زمان رهبری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (حفظه الله) نیز حرکت‌های تدافعی و تهاجمی نظام کُند نشد، بلکه بر سرعت خود نیز افزود.
درایتی که مقام معظم رهبری (حفظه الله) نسبت به نوع ترفند دشمن طی سال‌های گذشته و به‌خصوص در فتنه 88 انجام داده است، قابل قیاس با هیچ دوره‌ای در کشور نبوده است و ثمره چنین درایتی این است که امروز پس از 38 سال با وجود همه دشمنی‌ها، با مدد گرفتن از آگاهی و اطلاع‌رسانی دقیق و موثق و بهنگام رهبری، پیروز میدان بوده‌ایم.
ب) خواص جامعه
خواص و نخبگان، حلقه واسطه میان مردم و رهبری و حکومت را تشکیل می‌دهند. نقش و جایگاه خواص در هنگام وقوع فتنه‌ها بسیار مهم است.
در طول تاریخ خواص در هنگام فتنه‌ها به دو شکل نقش‌آفرینی کرده‌اند: یا به مبارزه با فتنه و فتنه‌گران پرداخته‌اند و یا اینکه خود جزء عوامل برپاکننده فتنه و از حامیان فتنه‌گران بوده‌اند.
زبیر بن عَوام از برجسته‌ترین خواص صدر اسلام میباشد. وی از نخستین کسانی بود که به اسلام گروید و در دوران رسول الله (ص) از نزدیک‌ترین یاران حضرت بود. او چنان در راه دین اسلام می‌جنگید که به «سیف الاسلام» ملقب گشت.[13]
زبیر از علاقمندان و شیفتگان امیرالمؤمنین (ع) بود که تا آغاز خلافت ایشان همراه و همگام حضرت بود. او پس از جریان سقیفه، وقتی دید که امام را با اهانت به مسجد می‌برند، در حمایت از علی (ع) شمشیر برکشید. در شورای شش نفره، نیز زبیر از علی (ع) حمایت کرد.[14]
طلحه معروف به «طلحة الخیر» نیز یکی دیگر از پیش قدمان اسلام بود که در عمده جنگ‌های صدر اسلام حضور فعال داشت.
چهره‌هایی با این سوابق درخشان، سرانجام دنیا آنها را فریفت و به همراه همسر پیامبر جزء برپاکنندگان فتنه جمل گردیدند و در همین فتنه نیز از پای درآمدند.[15]
در جریان فتنه جمل وقتی امام علی (ع) مردم کوفه را به یاری طلبید، بسیاری از مردم کوفه نگاه به دهان و سخن ابوموسی اشعری دوختند. او هم به مردم توصیه کرد تا در این اوضاع و احوال در خانه خود بمانند.»[16]
در زمان خلافت امام حسن (ع) نیز معاویه با نرم کردن خواص لشکر امام حسن (ع)، زمینه را برای فروپاشی سپاه امام فراهم ساخت. عبید الله بن عباس که از خواص لشکر امام حسن (ع) بود، بعد از ملاقات با عبدالرحمن سمره نماینده معاویه، فریب خورد و شبانه با تعدادی از فرماندهان خود تسلیم سپاه معاویه شد. این اقدام او باعث از هم پاشیدن سپاه امام گردید.[17]
در زمان فتنه 88 نیز برخی خواص، از افراد بی بصیرت فوق پیروی نمودند و حتی بعد از حماسه 9 دیماه نیز بیدار نشدند و متاسفانه حاضر نشدند تا در جمع حماسه سازان این قیام خودجوش و مردمی قرار گیرند.
اما برخی از خواص در جامعه بودند که به نحو احسنت نقش آفرینی کردند و در شکل گیری قیام 9 دی مؤثر بودند.
در این جلسه به نقش ائمه جماعات مساجد در رویارویی فتنه‌ها، به خصوص فتنه 1388 و حماسه 9 دی اشاره می‌کنیم.
در این سال دشمنان خارجی به کمک عوامل داخلی خود، فتنه‌ای را با ایجاد شبهه در انتخابات و تهمت و افتراء زدن به مسئولان نظام آغاز کردند و تلاش داشتند تا با ایجاد بدبینی و بددلی نسبت به آموزه‌ها و آرمان‌های اسلام و انقلاب و اصل ولایت فقیه آن را به سرانجام برسانند.
به طور کلی می‌توان اهداف سردمداران فتنه را چنین دسته بندی نمود:
١. مشروعیت زدایی از نظام اسلامی، از طریق حمله به باورها و اعتقادات مردم
٢. اعتبار زدایی از نظام اسلامی با ناکارآمد جلوه دادن مسئولان و دولتمردان
٣. اعتماد زدایی از مردم، نسبت به مسئولان از طریق وارد آوردن تهمت و دروغگو خواندن آنان.[18]
این سه هدف، آنقدر حساس و سرنوشت‌ساز هستند که تنها افرادی قادر به مبارزه با آن و انجام این مسؤلیت خطیر هستند که از آموزه‌های اسلام آگاه باشند و هم اینکه سرنوشت نظام و امت اسلامی برای آنان ارزش داشته و نسبت به هدایت و روشنگری مسلمانان دلسوز و متعهد باشند. بارزترین مصداق این افراد، علما و ائمه جماعات هستند.
همانطور که روشن است، یکی از وظایف مهم و برجسته امام جماعت و ائمه جمعه هدایت اعتقادی و عبادی و رفع شبهات دینی برای مردم است. اما وظیفه دیگر در کنار این وظیفه و شاید به بیانی مهمتر و بالاتر از آن، ایجاد بصیرت در باورهای فکری و اعتقادی مردم نسبت به اسلام و انقلاب و ضرورت وجود مقام ولایت فقیه است.
بنابراین وظیفه امام جماعت فقط هدایت عبادی نیست؛ بلکه او نقشی فراتر از نماز خواندن در مسجد دارد. امام جماعت باید بداند مأمومین چه کسانی هستند و چه نگرش‌ها و گرایش‌هایی دارند. ائمه جماعات برای این منظور با اهل مسجد ارتباط برقرار می‌کنند و همین ارتباط‌ها تعداد مراجعین به مسجد را برای اقامه نماز جماعت بیشتر می‌کند و آنها را از نظر اعتقادی محک‌تر و در مسائل شرعی جدی‌تر می‌نماید.
اقبال مردم به مساجد و تبدیل آن به مرکزی برای آگاهی، نهضت و افشای اسرار زمامداران طاغوت، یکی از علل پیروزی انقلاب مبارک در ایران است ـ و یا لااقل سهولت این پیروزی ـ این بود که مردم به مساجد اقبال پیدا کردند؛ جوانان مساجد را پر کردند و علمای اعلام، مساجد را به عنوان مرکزی برای تعلیم و تربیت، روشنگری افکار و اذهان، مورد استفاده قرار دادند و ائمه جماعات و مساجد، مرکزی برای حرکت، آگاهی، نهضت و افشای اسرار زمامداران فاسد و خودفروخته رژیم طاغوت شد.
در دوره مشروطیّت نیز جریانی مثل انقلاب اسلامی ایران رخ می‌دهد؛ در دوره ملی شدن صنعت نفت، هم تا حدودی همین‌طور بوده است؛ در زمان انقلاب هم که این مسئله، به حدّ اعلی می‌رسد.
با توجه به مطالب یاد شده وظیفه امام جماعت مسجد را نسبت به بصیرت‌افزایی و افشاگری نسبت به فتنه‌ها را چنین می‌توان ارزیابی کرد:
١. ارائة براهین و شواهد وحیانی و بیان روایات در اثبات و تایید ضرورت وجود مقام ولایت فقیه؛
٢. بیان شواهد تاریخی و نمونه‌های عملی از صحابه و دوستان اهل بیت در اطاعت از امام و پیشوای زمان خود؛
3. معرفی اصل ولایت به عنوانی اصلی مهم از اصول اسلام؛
4. یادآوری ارزش‌های اسلام و انقلاب اسلامی خصوصا برای نسل جوان؛
5. آگاهی ساختن و کمک به ایجاد بصیرت؛
6. همراهی با مردم و رهبری کردن حرکت‌های مردمی.
حضرت امام خمینی (ره) نمونه بارز خواص با بصیرتی است که توانستند در برابر فتنه‌های رضاخانی و پهلوی بایستند و با روشنگری خود، زمینه بیداری مردم و شکل‌گیری انقلاب مردمی ایران را فراهم نمایند.
حضرت امام (ره) در خاطره‌ای فرمودند: «در دوران رضاخان از امام جماعتی سؤال کردم که اگر یک وقت رضاخان لباس‌ها را ممنوع کند و اجازه پوشیدن لباس روحانی به شما ندهد، چکار می‌کنید؟ او گفت: ما توی منزل می‌نشینیم و جایی نمی‌رویم. گفتم: من اگر پیشنماز بودم و رضاخان لباس را ممنوع می‌کرد، همان روز با لباس تغییریافته به مسجد می‌آمدم و به اجتماع می‌رفتم. نباید اجتماع را رها کرد و از مردم دور بود.»[19]
بنابراین خواص آگاه و بیدار در زمان فتنه 88 با آگاهی دادن و بصیرت افزایی نسبت به حقایق و واقیعت‌ها نقش‌آفرینی کردند و زمینه حضور بابصیرت و آگاهانه مردم را درحماسه 9 دی فراهم نمودند.
ج) مردم جامعه
حماسه دیماه ۸۸، نمایش بلوغ اجتماعی و سیاسی، استقلال‌خواهی، ولایت‌مداری، شاخص مرزبندی بین جبهه حق و باطل و تجلی اقتدار ملی و سیاسی تمامی مردم ایران بود که با حضور گسترده خود در راهپیمایی عظیم ۹ دی توطئه دشمنان را خنثی کرد و مدال قبولی و رضایت را چنین از نایب امام زمان (عج) به دست آورد که فرمود: «اگر صدها بار برای نعمت هوشیاری این ملت، سجده شکر به جا آورده شود، باز هم کم است.»[20]
مردم ایران نسبت به استقلال کشور و دخالت بیگانکان در امور داخلی خود همواره حساس بوده و هستند، در واقع روح عزت‌طلبانه و انقلابی ملت ایران در تاریخ نشان داده که هر جا پای بیگانگان به امور داخلی‌شان باز می‌شود، واکنش شدیدی نشان می‌دهند.
مقام معظم رهبری (مدظله العالی) در سال 88 در خطبه‌های نماز جمعه نقش مردم را در رویارویی با فتنه مشخص می‌کنند و راه حل مقابله با فتنه را خود مردم دانسته و فرمودند: «اگر کسانی بخواهند راه دیگری- غیر از راه قانون- را انتخاب می‌کنند، آن وقت بنده دوباره خواهم آمد و با مردم صریح‌تر از این صحبت خواهم کرد.»[21]
اصولاً شاخصه اصلی انقلاب اسلامی مردمی بودن آن است و از این حیث، نسبت به سایر انقلاب‌های بزرگ رجحان قابل ملاحظه‌ای دارد. در هیچ یک از این انقلاب‌هایی که تاکنون شکل گرفته تنوع و تکثر مردمی مشابه انقلاب اسلامی ایران دیده نمی‌شود. این حضور مردمی در دوران جنگ تحمیلی، انقلاب اسلامی و نظام اسلامی را از یک گردنه بزرگ و عمیق به سلامت نجات داد. جنگ تحمیلی پدیده‌ای بود برای نابودی انقلاب اسلامی، اما مردم اجازه چنین اتفاقی را به دشمنان ندادند.
فتنه 88، جنگی پیچیده و بسار بزرگتر از جنگ تحمیلی بود. طراحان فتنه با هدف سرنگونی و براندازی وارد عرصه شدند، اما ملت انقلابی ایران با ندای رهبری نظام در مقابل کودتاگران ایستادند و آنها را از صحنه خارج کردند.
مردم ایران اسلامی در رویارویی با فتنه‌ها اندیشناک و محتاطانه حرکت کردند و این مصداقی بود برای کلام گهربار امام علی (ع) کر فرمودند: «کُنْ فِی الْفِتْنَةِ کَابْنِ اللَّبُونِ لاَ ظهرٌ فَیَرْکَبْ وَ لاَ ضَرْعٌ فَیَحْلَبْ[22]؛ در فتنه‌ها مانند بچه شتری باش که نه پشتی برای سواری دادن دارد و نه پستانی برای دوشیدن.»
شعارهای روز 9 دی مشخص کرد مردم به هیچ جناحی گرایش ندارند و آنان نشان دادند برای دفاع از انقلاب، نظام و رهبری و مقابله با انحراف از مسیر انقلاب که مقدمه نفوذ و رخنه در داخل است، در صحنه هستند. از این رو نمی‌توان 9 دی را متعلق به یک گروه و یا جریان خاص دانست؛ بلکه قیامی سراسر مردمی و اجتماعی از همه قشرهای مردم با سلایق و دیدگاه‌های متعدد بود.
آیت‌الله علم الهدی سخنران حماسه 9 دی می‌گوید: «پس از برپایی مراسم عزاداری در روز ۹ دی، بنده سخنرانی‌ام را شروع کردم، فکر نمی‌کردیم در این روز چنین جمعیتی حضور پیدا کنند. به خاطر مسائل جسمی نمی‌توانستم از پله‌ها بالا بروم و انبوه جمعیت را ببینم؛ اما مسئولینی که به پشت بام ساختمان می‌رفتند، گفتند تقریباً از حوالی پیچ شمیران و پل چوبی جمعیت متراکم و کند است.
مسیر راهپیمایی نیز از ۴ طرف اعلام شده بود؛ اما از جایگاهی که ما مستقر بودیم، فقط میدان انقلاب تا پل چوبی قابل مشاهده بود و همین مسؤلین نیز طرف میدان آزادی و امیرآباد و کارگر از جنوب را نمی‌دیدند. برای ما واقعاً جمعیت قابل توجه بود. نکته دیگری که در آن روز احساس کردم این بود که بنده صحبتم را با استدلالات قرآنی شروع کردم؛ اما دیدم مردم شور و هیجانی دارند که با این سخنان آرام نمی‌گیرند و به جریان حماسی بیشتری احتیاج دارند و ما پاسخگوی این احساس و هیجان مردم نیستیم و هر چقدر هم که مطلب قوی و منطقی و تکیه‌گاه حرفهایمان آیات قرآن و تفسیر آن باشد، پاسخگوی هیجان عظیم مردم نیست، چرا که مردم از اتفاقات آن روزها (اهانت به عزاداری امام حسین (ع) و پاره کردن عکس امام) طوری به درد آمده‌اند که این‌گونه صحبت‌ها و سخنرانی‌ها آنها را اشباع و ارضاء نمی‌کرد؛ این احساسی بود که نسبت به وضعیت مردم داشتم، (از اینرو مجبور شدم مطالبم را به صورت حماسی بیان کنم).»[23]
[2]. سیره ابن‌هشام، ج3، ص 637 و انساب الاشراف، ح1، ص 373.
[8]. نهج البلاغه، خطبه 10.
[9]. نهجالبلاغه، خطبه 6.
[11]. سایت تحلیلی خبری عصر ایران، تاریخ مخابره: 17/10/1394.
[13]. الطبقات الکبری، ج 3، ص 100 و 105.
[14]. اسدالغابة، ابن اثیر، ج 2، ص 198.
[15]. اخبار الطوال دینوری، ترجمه: محمود مهدوی دامغانی، ص180- 192.
[16]. تاریخ طبری، ج 4، ص 499.
[17]. انساب الاشراف، ج 3، ص 38.
[18] . زارع پور، ٩ دی، حماسه نهم دی مظهر عاشورای حسنی بود، ١٩ دی، قیام خونین مردم قم، قابل دسترس در سایت.
[19]. 240 داستان از نماز و عبادات امام خمینی (ره).
[20]. گزیده بیانات در دیدار مردم قم، 19/10/1388.
[21]. گزیده بیانات در نماز جمعه تهران، 24/3/1388.
[22]. نهج البلاغه، قصار 1.
[23]. سایت خبری قاصد نیوز: 7/10/1393.