از ضریح چشمان آشنا
از هر سو که به شهر قم پا مى گذاریم، گنبد نورآفرین و طلایى کریمه اهل بیت علیهم السلام برابر دیدگان، دل آرایى مىکند و قم را زینت مى بخشد. این خطه، خط دین باورى و دیندارى را از رهبران الهى گرفته است. شهرى شهره است که نامش در معراج شنیده شده و عطر یادش از گل واژههاى معصومان علیهم السلام به مشام جان رسیده است. وجود عالمه آل طاها، عظمتى افزون بدان بخشیده، قم را ولایتى کرده که همه مردمانش اهل «ولایت»اند. و دیگر شهرها غبطه والایى اش را مىخورند. این همه از برکات کریمه اهلبیت علیهمالسلام است. او چون کوثرى در کویر خط سبز سعادت و رستگارى ترسیم کرده و دلهاى عاشق را از گوشه و کنار سمت این شهر کشانده است.
در این مطلب قصد داریم از ضریح چشمان امام خمینی، آن عزیز سفر کرده، به حضرت معصومه علیهاالسلام و قم نگاهى دوباره بیافکنیم و قطراتى از امواج معرفت امام(ره) را نصیب خود بسازیم. در این بازنگرى، از واژههاى زیبایى که در سالیان بسیار از غنچه لبان آن انسان آسمانى بیرون تراویده، استفاده مىکنیم؛ واژه هاى نورانى رهبرى که همواره خود را «قمى» و اهل قم مى دانست، به این شهر افتخار مىکرد و عالمان آن را در تمامى جهان نمونه مى دید.
قم؛ خانه آل محمد و حرم اهل بیت علیهم السلام
«آشیانه آل محمد و پناهگاه شیعیان» لقبى قدسى است که امام کاظم علیه السلام به شهر قم داده است. حضرت موسى بن جعفر علیهماالسلام قم را دیارى خوانده که خداوند شر دشمنان و هرگونه بدى و آزارى را از شیعیان آن دور مىکند. فرزند فرزانه امام موسى بن جعفر علیهماالسلام، رهبر کبیر انقلاب، با الهام از این سخن فرمود:
«از یزیدیان جز این انتظارى نیست که به حریم کشور اسلامى ما و به ملت پیرو امام زمان و حتى به خانه آل محمد علیهم السلام یعنى قم تجاوز نمایند... .»
از معصومان علیهم السلام علتها و تفسیرهاى مختلفى در باره نام قم بیان شده است؛ اما آنچه فلسفه اى برتر در علت نام قم بیان شده است؛ قیام و نهضت این شهر مقدس است. از دیرباز بیرق مبارزه علیه ستمگران، در این شهر بر پا بوده است. از اینرو، دشمنان بغضى دیرینه نسبت به مردم، حوزه و شهر قم داشته اند.
پیش از میلاد کریمه اهل بیت علیهم السلام حضرت معصومه علیهاالسلام، امام صادق علیه السلام در سخنانى تابناک فرمود:
«به زودى بانویى از فرزندان من که فاطمه نام دارد در آنجا (قم) دفن مىشود. هر کس او را زیارت کند، بهشت بر او واجب مىشود.»
سپس قم را «مرکز شیعیان» و «حرم اهل بیت علیهم السلام» نامید و حرم خدا را مکه، حرم رسول خدا را مدینه، حرم ولى خدا على(علیه السلام) را کوفه معرفى کرد و فرمود: «حرم ما نیز قم است.»
حضرت امام خمینى(ره) در سخنانى، که در جمع گروهى از مردم مختلف قم بیان فرمود، بیش از بیست صفت ارزشمند در باره این شهر، حوزه علمیه قم و مردم آن به کار برد: «قم حرم اهلبیت است. قم مرکز علم است. قم مرکز تقواست. قم مرکز شهادت و شهامت است. از قم علم به همه جهان صادر شده است و مى شود؛ و از قم شهادت به همه جا صادر مى شود. قم شهرى است که در آن ایمان و علم و تقوا پرورش یافته و از آن وقتى که قم بوده است. قم از زمان ائمه اطهار علیهم السلام مورد توجه اسلام بوده است؛ و از قم تقوا، شجاعت، شهامت و همه فضایل به همه جا صادر مىشود و صادر خواهد شد.
علمایى که در قم من ادراک کردهام، کسانى بودند که در دنیا نمونه بودند. در علم و در تقوا و من امیدوارم که ادامه پیدا کند این علم و تقوا در شهر شما تا زمان ظهور امام زمان سلام الله علیه... .»
امام خمینی در فرازى دیگر، شوق سرشار خود به قم و ساکنانش را چنین بیان مى کنند:
«من هر جا باشم قمى هستم و به قم افتخار مىکنم. دل من پیش قم است و قمى و دل من پیش همه اهل تقواست و همه کسانى که به اسلام خدمت مىکنند. من گرچه از قم مع الاسف تا یک مقدارى دور هستم، لکن به حسب قلب نزدیکم. سلام من را به اهل قم برسانید و از همه شما امیدوارم که این نهضت را به آخر برسانید.»
قم؛ شهر قیام و نهضت
امام صادق علیه السلام فلسفه نام قم را چنین بیان فرموده است:
«از آنجا که اهل قم با قائم آل محمد(صلی الله علیه و آله) همراه مى شوند، با او قیام مىکنند، او را یارى مى کنند. و استوار و پابرجا مى مانند، این خطه را «قم» نامیده اند.»
از معصومان علیهم السلام علتها و تفسیرهاى مختلفى در باره نام قم بیان شده است؛ اما آنچه فلسفه اى برتر در علت نام قم بیان شده است؛ قیام و نهضت این شهر مقدس است. از دیرباز بیرق مبارزه علیه ستمگران، در این شهر بر پا بوده است. از اینرو، دشمنان بغضى دیرینه نسبت به مردم، حوزه و شهر قم داشته اند. امام راحل(ره) در سخنى کوتاه، قم را شهرى همیشه پیشقدم در نهضت معرفى مىکند و مى فرماید:
«من در این حالى که هستم و ملاحظه مى فرمایید، کمتر موفق شدم که برادرهاى قمى خودم را از نزدیک ببینم و آن علاقهاى که به این جوانها دارم... علاقه خودم را به آنها تقدیم کنم. این مسئله باید براى همه ملت، توجه به آن بشود که امروز این مملکت به دست تواناى شماها - و مبداء آن از قم بود به دست شما افتاده است... باید خودتان به فکر آن باشید.
از قم علم منتشر مىشود. از قم قدرت منتشر مىشود. قم نمونه بود و من مفتخرم که در قم هستم. من 15 سال یا قدرى بیشتر از شما دور بودم؛ لکن دلم اینجا بود. با شما بودم. شما غیرتمندان، شما پاک جوانان سرمشق همه شدید.
قم همیشه پیشقدم در امور بوده است.» این ویژگى پرفروغ سبب شد تا آن رهبر فرزانه، در روز ورود خود به این شهر، قم را «نمونه» و محل انتشار «دانش» معرفى کند و بفرماید:
«از قم علم منتشر مىشود. از قم قدرت منتشر مىشود. قم نمونه بود و من مفتخرم که در قم هستم. من 15 سال یا قدرى بیشتر از شما دور بودم؛ لکن دلم اینجا بود. با شما بودم. شما غیرتمندان، شما پاک جوانان سرمشق همه شدید.»
آرى:
شهرها انگشترند و قم نگین قم هماره حجت روى زمین
مرقد «معصومه» چشم شهرها مِهر او جانهاى ما را کهربا
«حوزه قم» هالهاى بر گرد آن فقه و احکام خدا را مرزبان
قم همیشه رفته راه مستقیم بوده در مهد هدایتى مقیم
قم نمىبیند مگر خواب قیام تیغ قم بیگانه باشد از نیام
شهر خون، شهر شرف، شهر جهاد شهر فقه و حوزه، علم و اجتهاد
هر کجا را هر چه سیرت دادهاند اهل قم را هم بصیرت دادهاند
نقطه قاف قیامند اهل قم برق تیغ بىنیامند اهل قم
ماهنامه کوثر