به گزارش سرویس مسجدپژوه پایگاه تخصصی مسجد، حجتالاسلام روحالله کریمی از مدیریت تولید و محتوای معاونت فرهنگی و اجتماعی مرکز رسیدگی به امور مساجد در یادداشتی به مناسبت ولادت با سعادت سیدالکریم، حضرت عبدالعظیم حسنی علیهالسلام در یادداشتی نوشت؛ حضرت عبدالعظیم علیهالسلام در میان امامزادگان، از جایگاهی بسیار والا برخوردارند به طوری که زیارت ایشان از سوی امام هادی علیهالسلام، عِدل زیارت امام حسین علیهالسلام در کربلا قرار داده شده است؛ «من زار عبدالعظیم بریّ کمن زار الحسین علیهالسلام بکربلاء»
این روایت خطاب به مردی از اهل ری صادر شده که برای زیارت امام حسین علیهالسلام به کربلا سفر نموده بود.
دو سؤال مهم در اینجا مطرح است:
۱- چرا با وجود تأکیدات شدید اهل بیت علیهمالسلام در دورههای مختلف بر اهمیت زیارت مرقد مطهر امام حسین علیهالسلام، امام هادی علیهالسلام، جایگزینی برای آن قرار میدهند؟
۲- چرا در میان امامزادگان متعدد، زیارت حضرت عبدالعظیم علیهالسلام چنین جایگاهی پیدا میکند؟
در جواب سؤال اول باید گفت از تاریخ صدور روایت فوق، اطلاعی نداریم، اما از آنجا که این روایت، از امام هادی ع صادر شده و بخشی از امامت حضرتشان در دوره متوکل عباسی بوده است و متوکل در زمان خود به تخریب قبر مبارک امام حسین علیهالسلام پرداخت و جان شیعیان برای سفر به کربلا در خطر بود، حضرت جایگزینی برای زیارت امام حسین علیهالسلام قرار دادند.
از طرفی دیگر شاید این روایت برای مردم سرزمین ایران صادر شده که سفر آنها به کربلا به دلیل بُعد مسافت و سختیهای سفر در روزگاران قدیم و در خطر بودن جان شیعیان، همراه با دشواریهای فراوان بوده است. بنابراین تحلیل شاید بتوان گفت روایاتی که تأکید بر زیارت امام حسین ع داشته مخاطب آن، بیشتر اهل عراق بودهاند و جایگزینی زیارت حضرت عبدالعظیم علیهالسلام بیشتر مخصوص اهل ایران بوده است.
هر آنچه که بوده حضرات اهل بیت علیهمالسلام اقتضائات زمان و مکان و نیز حفظ جان شیعیان را در نظر میگرفتهاند.
احتمال دیگری که میتوان مطرح کرد این است که عدهای از شیعیان، دینداری و شیعی بودن را فقط در زیارت میبینند و بس. اینها دچار مغالطه «کُنه و وجه» هستند که کنه دین را فقط در زیارت ظاهری میبینند و از همه وظایف دیگر خود میزنند و فقط فکر و ذکر آنها زیارت ظاهری است. شاید مخاطب حضرت چنین کسانی بودهاند که به آنها فرمودهاند در دیار خود بمانید و به وظایف خود برسید و به جای زیارت امام حسین علیهالسلام، سیدالکریم علیهالسلام را زیارت کنید و همان ثواب را ببرید. البته زیارت امام حسین علیهالسلام بالاترین فضیلتها و تأکیدات را دارد، اما زیاده روی در بالاترین فضایل و کوتاهی نسبت به دیگر فضایل و وظایف، قطعا امری مذموم است.
در جواب سؤال دوم میتوان وجوهی را برشمرد. برخی از وجوه ناظر بر شخصیت خود حضرت عبدالعظیم علیهالسلام است و برخی از وجوه، ناظر بر ویژگیهای ری.
درباره شخصیت حضرت عبدالعظیم علیهالسلام باید گفت ایشان همانند اهل بیت علیهالسلام شخصیتی ذو وجوه داشتهاند؛ هم از جهت علمی و معنوی در جایگاهی بس بالا بودهاند و هم از جهت انقلابی و جهادی. امامزادگان مختلف، ممکن است هر کدام، بخشی از این وجوه را دارا باشند، اما حضرت عبدالعظیم ع تمام این ویژگیها را دارا بودهاند و این موجب نزدیکتر بودن شخصیت ایشان به اهل بیت علیهمالسلام بودهاست. سرانجامِ ایشان نیز بنابر نقلهای مختلف، شهادت با مسمومیت و حتی بنابر برخی اقوال، زنده مدفون شدن بوده است. ایشان در سالهای قبل از شهادت نیز در مبارزه مخفیانه با بنیالعباس بودهاند. بنابراین، هیچ کدام از ابعاد شخصیتی، ایشان را از بقیه ابعاد، باز نداشته است.
درباره ویژگیهای ری نیز باید گفت این سرزمین از دوران امام باقر و امام صادق علیهماالسلام به بعد، یکی از اصلیترین مراکز تشیع بوده است به طوری که یکی از سه مؤلف کتب اربعه شیعه، یعنی کلینی، متولد و مدفون در ری است و دیگری، یعنی شیخ صدوق، نیز در ری مدفون شده است. نزدیک بودن ری به قم نیز مزید بر علت بوده تا ری به عنوان یک پایگاه شیعی لحاظ شود. بعید نیست که امام هادی علیهالسلام به دلیل محدودیتهایی که از طرف متوکل برای تجمع شیعیان در کربلا إعمال میشده، خواستهاند یک مرکز تجمع جایگزین به وجود بیاورند تا شیعیان بتوانند در آنجا با یکدیگر ارتباط بگیرند و مراوده داشته باشند و آرمانهای اهل بیت علیهمالسلام را پیگیری کنند و به یکدیگر انتقال دهند.