به گزارش خبرنگار پایگاه تخصصی مسجد، علیرضا برومند؛ پس از وفات آیت‌الله بروجردی، آیت‌الله مشکینی به فعالیت‌های سیاسی
و شبه‌سیاسی روی آورد به‌ویژه پس از حادثه ۱۵خرداد و امام خمینی به اوج خود رسید. آیتاللهمشکینی پس از آن به همراه تعداد دیگری از استادان حوزه حلقه‌ای «یازده
نفره» را شکل دادند که برای «اصلاح حوزه» فعالیت می‌کردند و دغدغه‌های سیاسی را در
بحث‌های خود مطرح می‌کردند. آیت‌الله مشکینی با وجود اینکه در کلاس امام خمینی(ره)
حاضر نمی‌شد ولی از علاقه‌مندان او بود و یکی از دوازده نفری بود که اعلامیه مرجعیت
امام خمینی را در سال ۴۹ پس از وفات آیت‌الله محسن حکیم منتشر کردند. آیت‌الله مشکینی از اساتید به نام اخلاق در حوزه علمیه بود و طلاب و پژوهشگران بسیاری پای درس وی حاضر می‌شدند.
آیت‌الله مشکینی که به بیماری خونی مزمن دچار بود پس از بستری در بیمارستان بقیةالله، عصر روز دوشنبه ۸ مرداد ۱۳۸۶ به دیار باقی شتافت. به همین مناسبت و به منظور بررسی بیشتر شخصیت این عالم بزرگوار، گفتگویی با حجت‌الاسلام مرتضی اسماعیل‌پور، امام جماعت مسجد حضرت ابوالفضل(ع) ستارخان و از شاگردان ایشان گفتگویی انجام دادیم که در ادامه می‌آید.
حجت‌الاسلام مرتضی اسماعیل‌پور در پاسخ به این سؤال که از چه سالی با آیت الله مشکینی آشنا شدید و در چه دروس ایشان شرکت می کردید؟ گفت: « إِنَّمَا یَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاءُ؛ ازمیان بندگان خدا تنها دانشوران ، آگاهان و فرهیختگان خداترس هستند». آیت‌الله مشکینی رضوان‌الله تعالی علیه یکی از فرزانگان، اندیشمندان، پارسایان و فقیهان آگاه و درد آشنا و مبارز، عالم مجاهد بودند.
حجت‌الاسلام اسماعیل‌پور افزود: اینجانب بعد از 5 سال تحصیل در استان اصفهان؛ در سال1355 برای ادامه تحصیل به قم مهاجرت کردم و ازآنجا که علاقه فراوانی به درس اخلاق و تفسیر قرآن کریم داشتم. و در جستجوی استادی بودم تا از دانش سرشار او بهره‌های علمی اخلاقی ببرم. از طلاب حوزه شنیدم که مرحوم آیت‌الله مشکینی در شبستان مسجد امام حسن عسکری درس تفسیر دارند و به سوره مبارکه آل عمران رسیده‌اند. و با یک دنیا شور و شوق در درس ایشان شرکت نمودم.
این استاد حوزه علمیه گفت: ازویژگیهای درسی آیت‌الله مشکینی این بود که هرروز قبل از شروع شدن درس، یک حدیث کوتاه بیان می‌کردند و همان زمان احادیث مطرح شده در درس به شکل کتابی با نام«قصارالجمل» در 3 جلد منتشرشد که براستی خود کتاب اخلاق است.
حجت‌الاسلام اسماعیل‌پور ادامه داد: ازویژگیهای درسی آیت‌الله مشکینی کلام جذاب ایشان بود که از عمق جانشان بر می‌خواست و تأثیر شگفت‌انگیزی از نظر اخلاقی برطلاب و دانش‌پژوهان داشت به گونه‌ای که گاه شاگردان در درس می‌گریستند.
شاگرد آیت‌الله مشکینی افزود: مرحوم آیت‌الله مشکینی ازعلمای مبارز و مجاهد بودند. درد دین داشتند و برای اینکه طلاب کمتر گرفتار پیچیدگی‌های علمی شوند کتابهای حوزوی را گلچین می‌کردند و عصاره مطالب را در عبارات روشن توضیح می‌دادند ازجمله کتاب‌هایی که توسط آیت‌الله مشکینی خلاصه شده است کتاب معالم الاصول و رسائل شیخ اعظم انصاری است و ما کتاب رسائل الجدیده آیت‌الله مشکینی را نزد مرحوم آیت‌الله فاضل هرندی اعلی الله مقامه الشریف خواندیم.
حجت‌الاسلام اسماعیل‌پور در پاسخ به این سؤال که چرا در درس اخلاق و نمازهای آیت الله مشکینی همه اقشار شرکت می کردند و در دل مردم می‌نشست؟ گفت: یک از ویژگی‌هایی که باعث می‌شد همه اقشار جامعه در درس اخلاق و نماز ایشان حاضرشوند؛ بیان شیوا و ساده‌گویی ایشان بود که برای همه مردم قابل فهم بود و از طرفی چون از جان بر می‌خواست برجان می‌نشست: سخن گرخیزد اعماق جانی، به جنبش آورد جان جهانی، سخن کز عشق گوید بی‌قراری، برد آرامش از هر بردباری.
امام جماعت مسجد حضرت ابوالفضل(ع) ستارخان در پاسخ به این سؤال که سیرو سلوک آیت الله مشکینی را چگونه ارزیابی می‌کنید و سیرو سلوک ایشان چه تاثیری بر روی شما گذاشته است؟ گفت: مرحوم آیت‌الله مشکینی اعلی‌الله مقامه در بیان معارف الهی چه در اصول دین و چه در احکام و اخلاق تسلط شگفت انگیزی داشت. ایشان مخاطبان خود را چونان مغناطیس جذب می‌کردند و واژگان و مفاهیم چون دُرّ شاهوار از دهان مبارکشان می‌تراوید و فضای جان شیفتگان را سرشار از عرفان و معنویت می‌ساخت. اینجانب در گوشه‌ای از مسجد امام حسن عسکری(ع) می‌نشستم و این همه عظمت را تماشا می‌کردم. هنوز هم پس ازگذشت بیش از 40سال حلاوت کلام ایشان را دروجود خودم احساس می‌کنم.
حجت‌الاسلام اسماعیل‌پور در بیان خاطره‌ای گفت: بعداز انقلاب روزی موفق شدم به منزل آیت‌الله مشکینی بروم و لحظاتی در محضر مبارکشان بودم از جمله صحبت‌هایی که با ایشان داشتم این بود. ای کاش آن شور و شوق عرفانی اخلاقی درسهای شما در مسجد امام حسن عسکری مجدد تکرار می‌شد و سالکان کوی عشق و عرفان را یاور بودید و شاهد آن گریه‌ها و ناله‌های طلاب هنگام درس بودیم. ایشان به فکر فرو رفتند و فرمودند: صحیح است، افسوس که کارهای روزمره ما را به خود مشغول داشته است.
نقش آیت‌الله مشکینی در انقلاب
شاگرد آیت‌الله مشکینی گفت: آیت‌الله مشکینی یکی از ارکان نظام و انقلاب و از شخصیت‌های متعالی بودند.
در پایان از حجت‌الاسلام والمسلمین مرتضی اسماعیل‌پور پرسیدیم که آیت‌الله مشکینی را در یک جمله معرفی کنید، ایشان بیان داشت: آیت‌الله مشکینی، نماد یک عالم فرهیخته، یک فقیه دانا و یک استاد زبردست در تفسیر و فقه و اخلاق بودند.
وی ادامه داد: ایشان در نگارش کتابهای فقه و احکام و اخلاق، سبک خاصی داشتند که قابل فهم برای همه طلاب بود از قصار الجمل گرفته تا اصطلاحات الاصول و تا رسائل الجدیده و دیگر کتب در حوزه قرآن و حدیث. از خداوند متعال می‌خواهیم که ایشان را با اولیاء خودش با پیامبر اکرم (ص) و اهل‌بیت معصومین محشور فرماید. آمین یارب العالمین.